Kimdir bu herif ?

Günümüzde pekçok kelimenin kullanımı farklılık kazanmış durumda. Mesela daha önce de bahsettiğim gibi "efendi" kelimesi bir zamanlar ulema'ya hitap tarzıyken, şimdilerde kapıcılara, bakkallara seslenirken kullanmaktayız.

Yine benzer bir hitabımız da "herif" kelimesi. Sinirlendiğimizde veya bahsettiğimiz kişiyi küçüksemek maksadlı sarfeder olduğumuz herif'in aslı astarı nedir?

Kelime aslen Arapça olup, telaffuzu "harîf"tir (حريف). Elbette bu şekilde kullanımı zor olduğundan zamanla galatlaşmış ve herif haline dönüşmüş.

Hırfet kelimesinden gelmektedir ki, hırfet, "sanat, iş" demektir.
Lügat-i Naci herif'i şöyle tarif etmekte:

Bir sanatta, bir işte bulunan adamlardan her biri. Bir esnafın efradından her biri, diğerinin herifidir.

Yani kelime hem meslek erbabına, hem de meslekdaşa tekabul etmekte.

Yine aynı lügatte bir de cümle geçmekte:
"Sözde herif olmaz bana eğer olsa âlim."
Bu cümle bize, Ziya Paşa'nın "âyinesi iştir kişinin, lafa bakılmaz" mısraını anımsatmakta.
Osmanlı sarayında ehl-i hıref isminde bir teşkilat bulunmakta idi. Çeşitli sanat erbabının bölükler halinde bulunduğu bu topluluk, savaşta asker, hazarda (barışta) yevmiyeli birer meslek grubuydu.
İçlerinde nakkaşlar, kuyumcular, mücellitler, katipler, müzehhipler, hattatlar, marangozlar... ve daha pekçok sanat ve zenaat ehli bulunmakta idi.
Ehl-i hiref teşkilatı, sarayın ve saray efradı tarafından yaptırılan her türlü yapının meydana getirilmesinde, tezyini, tadilinde aktif rol oynamaktaydı.
Cami ve sarayların yapımından, tezyinatı, halıların kumaşların dokunması, mücevher imali, kitap hazırlanmasına kadar pekçok sahada vazifeliydiler.
Sadece İstanbul'da değil, İstanbul dışında da çalışmalar yapan bu sanatçılar, aynı zamanda Türk-İslam sanatlarının ekolleriydi. Zaman zaman halk esnafıyla müşterek çalışmalara giren ehl-i hiref, Osmanlı sanatının ihyasında birinci derecede rol oynamışlardır.
İşte bizim "kimdir" dediğimiz herifler, bu heriflerdi.